Privacy in het computertijdperk

Anton Peeters



In de Vrijbrief no. 5/6 van 1994 heb ik het begrip PT geïntroduceerd. PT staat voor Previous Taxpayer, of Perpetual Traveller. Dit is een manier van leven, die gebruik maakt van de verschillende regelgeving van de verschillende landen, zodanig dat de dreiging van overheden voor have en goed geminimaliseerd wordt en het plezier gemaximaliseerd wordt. Als voorbeelden geef ik: hasj roken doe je in Nederland, hard rijden met een motorof auto in Duitsland, geen inkomstenbelasting betalen doe je in Monaco, en geen belasting betalen over de winst van je onderneming in Jersey. Deze levensstijl profiteert ook van het feit dat de meeste overheden hun eigen burgers als semi-slaven beschouwen, maar gasten met alle egards behandelen. Zo betaalt een buitenlander die in Nederland werkt voor een buitenlandse onderneming ongeveer de helft minder aan loonbelasting dan een vergelijkbare Nederlander. De strategie van de PT houdt in dat hij nationaliteit, residentie, werkzaamheden en investeringen spreidt over de verschillende landen. Als willekeurig voorbeeld: nationaliteit: Nederlandse; residentie: Monaco; belangrijkste werkzaamheden: VS; investeringen en sparen: Hong Kong. De belangrijkste instrumenten ter verwezenlijking van deze strategie zijn: extra paspoorten, postadressen, bankrekeningen op verschillende naam in verschillende landen en eventueel postbusvennootschappen. Het nut van een extra paspoort heb ik behandeld in Vrijbrief no. 5/6 van vorig jaar. In deze Vrijbrief zou ik het onder meer graag hebben over een ander zeer bruikbaar 'instrument' voor de PT, namelijk: het postadres. Bij meerdere identiteiten horen meerdere adressen.

Wat is een postadres?

Een postadres is ieder adres waar de geadresseerde niet woont of verblijft. Dat kan dus het adres van een vriend of een familielid zijn. Hotels kunnen hiervoor ook gebruikt worden. Maar, en daar wou ik het hier over hebben, er bestaan ook bedrijven die post voor anderen ontvangen. Deze post houden ze vast totdat de geadresseerde langs komt, of ze stoppen de post in nieuwe enveloppen, plakken opnieuw postzegels en zenden het door naar het adres, waar de geadresseerde zijn post wil ontvangen. Deze dienst wordt vaak aangevuld met telefoon- en faxdiensten, typewerk, mailing, vertaalwerk, etc. In de Gouden Gids zijn deze bedrijven te vinden onder de rubriek Secretaresse en kantoordiensten en boodschappendiensten. En in De Telegraaf van zaterdag staan veel advertenties van dergelijke bedrijven in België en Luxemburg. Vanaf een bedrag van 50 gulden per maand is men aangesloten bij zo'n bureau voor het verwerken van post, waarna per handeling, verwerkte brief etc., nog een klein bedrag moet worden betaald. Voor extra diensten als het opnemen van de telefoon met de bedrijfsnaam van de klant moet natuurlijk apart worden betaald. Van deze diensten wordt gebruik gemaakt door: eenmanszaken waarvan de eigenaar vaak onderweg is; startende ondernemingen die zich nog geen serieus kantoor met secretaresse kunnen veroorloven; grotere bedrijven die willen bezuinigen op hun kantoorkosten; ondernemingen die een kantoor in een andere stad of ander land willen openen; etcetera.

Computerbestanden

Een postadres wordt vaak gebruikt om de privacy te beschermen. De noodzaak daartoe wordt in ons computertijdperk met de dag groter. Heeft u het ook wel eens gehad dat u eenmaal een proefabonnement op een tijdschrift hebt genomen en vervolgens tot in lengte van dagen uit de meest uiteenlopende richtingen wordt lastig gevallen met nieuwe aanbiedingen? Met de opkomst van telemarketing - telefonische verkoop - bent u zelfs in uw huiskamer niet meer veilig. De overheid koppelt steeds meer bestanden en in het bedrijfsleven worden bestanden doorverkocht voor 20 à 50 cent per adres. De invoering van wetten op de privacy was voor de overheid het startsein om over te gaan tot massale koppeling van haar bestanden. Die wetten zijn een soort zoethoudertje: 'Wees maar niet bang, burgertje, we leggen onszelf beperkingen op!' Nou, dat hebben we geweten. Wie de kranten bijhoudt kan bijna dagelijks nieuwe creatieve koppelingsvoorstellen lezen. Uiteenlopend van het koppelen van kentekenregistratie met bijstandtrekkers -rijden ze niet in een te dure wagen?- tot het middels het ziekenfonds opsporen van zwartwerkers. De privacywetten schrijven voor dat bestanden alleen gebruikt mogen worden voor het oorspronkelijke doel van dat bestand. Het vereist wel een zeer soepele geest om te denken dat de ziekenfondsregistratie oorspronkelijk bedoeld was om zwartwerkers op te sporen.

De doorzichtige mens in een glazen huis komt eraan. Een keer per week mogen de gordijnen van het glazen huis dicht voor het sex-uurtje. Ooit eens een betalingsachterstand gehad, ooit eens iets besteld bij een postorderbedrijf voor sexartikelen, ooit in de vroege jeugd lid geweest van een foute politieke partij? Eén druk op de knop en alle informatie rolt eruit.

I k moest eens een keer een nieuw kenteken aanvragen omdat ik mijn kopie deel drie verloren had. Daarvoor moest ik naar het politiebureau om het framenummer te laten controleren. Ik dacht dat de politie alleen zou controleren of mijn auto niet gestolen was. Fout! In één ruk door werd gecontroleerd of ik verzekerd was, dit vonden ze belangrijk, en of ik wegenbelasting en deel drie had betaald, dit vonden ze minder belangrijk. Omdat wat zij belangrijk of onbelangrijk vonden, overeenkomt met mijn normen, had ik wel verzekeringspremie maar geen belastingen betaald. Afgezien van een typisch Hollandse zedepreek had dit gelukkig geen consequenties.

Mensen met enige fantasie worden hierdoor danig verontrust. Toch is dat helemaal niet nodig. Omdat bijna alles dat ergens in een bestand staat er door u zelf ingevoerd is. U bent schuldig! U heeft een abonnement op een krant genomen; u woont op het adres dat bij volkshuisvesting bekend is; uw auto staat op uw naam, en ga zo maar door. Met een beetje moeite kunt u er voor zorgen dat er van de gegevens in de bestanden niets klopt, dan wel dat u er helemaal niet in voorkomt. U krijgt een ongewenste mailing, zend hem retour met "adres onbekend" op de envelop en u verdwijnt weer uit een bestand. Neem iedere twee jaar een nieuw telefoonnummer (kosten: 40 gulden) en alle telemarketinginstituten en bemoeizuchtige ambtenaren kunnen u niet meer lastig vallen. Ze zijn meestal te lui om bij 06-8008 het nieuwe nummer op te vragen, zo u daar al bekend bent. Als er weer eens om volkomen onduidelijke redenen naar uw geboortedatum wordt gevraagd, geef dan een foute datum op. Computerbestanden worden o.a. georganiseerd aan de hand van geboortedata; met een andere geboortedatum bent u voor de computer een totaal ander persoon. Betaal zoveel mogelijk met cash. Cash is anoniem, en laat geen sporen achter. Stel: u doet bij Albert Heijn altijd boodschappen voor twee personen, bijvoorbeeld voor de slecht ter been zijnde buurvrouw, en betaalt met uw pinpas. Bij overheidsinstanties staat u te boek als alleenstaande. Over een paar jaar kennen die instanties uw boodschappenlijstje en gaan zij doordringende vragen stellen. Voorkomen is beter dan genezen. Cash is king!

Dit zijn vooral defensieve strategieën, bedoeld om allerlei onheil af te wenden. Meer agressieve strategieën zijn natuurlijk ook mogelijk. Op een bepaalde manier ergens geregistreerd staan, kan grote voordelen met zich meebrengen. Iedereen kent natuurlijk de samenwoner die bijstand voor een alleenstaande vangt. Het begint al goed gebruik te worden om de hond te registreren bij een oom of tante, die in een gemeente woont waar geen hondenbelasting geheven wordt. Maar wat dacht u van zes werklozen in Zwolle die in het totaal 2100 auto's op hun naam hadden staan, en zodoende de werkelijke eigenaren belastingen en verkeersboetes bespaarden? Of de twee dienstplichtige jongemannen die volgens huisvesting op hetzelfde adres wonen en die allebei vrijstelling van dienstplicht hebben aangevraagd op grond van kostwinnerschap?

Kan dat dan allemaal? Het staat toch in de computer! Ja, maar de computer denkt zelf niet na. Die registreert gewoon vijfhonderd auto's op naam van één particulier en denkt daarbij niet: 'Hè, dat is verdacht.' Iemand moet op het idee komen de computer de desbetreffende vraag te stellen. En om zo'n vraag te stellen moet vaak het hele bestand anders georganiseerd worden. Zo zal in het geval van de kentekenregistratie in eerste instantie alleen op kenteken kunnen worden gezocht. Zoiets heet zoektoegang. Een bestand heeft vaak slechts de zoektoegangen waarvoor het ontworpen is. Je typt een kenteken in en de computer geeft de naam van de persoon. Wil je het andersom - je typt een naam in en de computer geeft het bijbehorende kenteken- dan zal het bestand anders georganiseerd moeten worden. Zoiets kost veel geld, moeite en organisatorische beslissingskracht. Het kan dus jaren duren. Nu worden computers wel steeds groter en gebruiksvriendelijker, zodat steeds makkelijker nieuwe vragen gesteld kunnen worden, maar dan nog moet iemand ze stellen, de computer bedenkt het niet zelf, en iemand zal actie moeten ondernemen op grond van de gevonden gegevens. Gelukkig voor de burger zijn ambtenaren hiermee jaren zoet. De inefficiëntie en het gebrek aan coördinatie binnen het ambtenarenapparaat garanderen de bewegingsvrijheid van de gewone man. Je moet er niet aan denken dat ambtenaren werkelijk efficiënt zouden zijn.

Het koppelen van bestanden is veel moeilijker dan het op het eerste gezicht lijkt. Voor de hand liggend is koppelen op naam. Maar een naam kan op veel verschillende manieren geregistreerd worden. Bijvoorbeeld: iemand heet Pietje Puk. Dat kan als volgt geregistreerd worden: 1) Naam: Puk, P; 2) Naam: Puk Pietje; 3) Naam: Puk Voornaam: Piet. Zonder aanpassing zal de computer drie keer iets anders lezen. Voor de computer zijn er drie verschillende personen. Als dit probleem overwonnen is, dan zullen er altijd nog meerdere P. Puks in Nederland wonen. Er is dus meer informatie nodig om iemand uniek te maken. Hiervoor wordt vaak de geboortedatum genomen. De combinatie naam en geboortedatum is redelijk uniek. Voor het koppelen van bestanden is een uniforme toegang, een toegang die voor de verschillende bestanden dezelfde is, van levensbelang. Vandaar het belang van sofinummers (sociaal- fiscale nummers - red.), postcodes en in mindere mate geboortedata. In de semi-totalitaire staat USA wordt het sofinummer veelvuldig gebruikt buiten de belastinginning om. Voor het openen van een bankrekening, voor het afsluiten van verzekeringen, etc., is daar het sofinummer nodig. Ik voorspel dan ook een grote toekomst voor het sofinummer in Nederland.

Maar zelfs als de koppeling lukt, zijn we er nog lang niet. Dit omdat de ene instantie andere gegevens nodig heeft dan de andere. Een mooi voorbeeld stond in een rapport dat de sociale dienst van Groningen eind 1994 uitbracht. Eén van de problemen was dat het voor de sociale dienst van belang was in welke maand een bijstandstrekker had bijverdiend, terwijl de belastingdienst gegevens verzamelde op jaarbasis. Iemand die een baan had tot maart en vervolgens een uitkering kreeg, komt als een fraudeur uit deze koppeling te voorschijn. De problemen die koppeling van de bestanden van de sociale dienst met die van de belastingdienst met zich meebracht, waren zo groot dat het rapport de koppeling afraadde.

Postcodes

Is de overheid vooral geïnteresseerd in individuen, het bedrijfsleven is meer geïnteresseerd in groepen. Nederlanders worden door marketingbureaus onderverdeeld op 48 kenmerken. Leeftijd, geslacht, woonplaats, inkomen, en nog 44 andere kenmerken. Ik zou zelf zo'n lijst niet kunnen samenstellen. Heel belangrijk voor de marketingbureaus zijn de postcode-gegevens. En hier komt het postadres om de hoek kijken. Een postadres heeft een andere postcode dan u zelf hebt. Middels een andere postcode kunt u aanbiedingen krijgen die u anders niet krijgt, en door uw postadres blijft u verscholen voor instanties waar u geen trek in heeft. Postorderbedrijven houden terdege rekening met de buurt waar de klant woont. Den Haag en andere grote steden hebben zulke beruchte buurten dat sollicitanten uit zo'n buurt bij voorbaat kansloos zijn. Een postadres biedt uitkomst. Maar ook de jonge starter maakt een betere indruk met een kantoor op de Herengracht dan één op tien hoog in de Bijlmer. Het zou mij verder niet verbazen als krediet-instanties eerder over de brug komen, wanneer u in een nette buurt woont. En hetzelfde geldt voor creditcard-maatschappijen.

Persoonlijk gebruik

De mogelijkheden van een postadres zijn ontelbaar. U kunt het beschouwen als een uitbreiding van het geheime telefoonnummer. Serieuze speurders zullen zo'n geheim nummer kunnen achterhalen. Een postadres kan werkelijk geheim zijn, als u gebruik maakt van een pseudoniem en uw werkelijke adres niet vermeldt aan het postadresbedrijf. De post wordt niet doorgestuurd, maar u komt het zelf ophalen. In de VS is legitimatie verplicht bij het openen van een postadres. Dat is ook een nadeel bij het openen van het goedkoopste postadres in Nederland: de postbus. Ook hierbij is legitimatie verplicht. Een ander nadeel is, dat het natuurlijk geen echt adres is: iedereen ziet meteen dat het hier gaat om een postadres. In landen als Duitsland, Zwitserland en Luxemburg kan de lokale PTT moeilijk doen met het bestellen van brieven op adressen waar de geadresseerde niet staat ingeschreven. Op de envelop dient te staan P. Puk per adres Herr Schmidt. Nu zullen ook allerlei criminelen en fraudeurs van postadressen gebruik maken, maar u moet maar denken: bankrovers maken ook gebruik van auto's en het zou absurd zijn om alleen om die reden iedere automobilist voor een potentiële crimineel aan te zien.

Ik heb al een aantal redenen genoemd om een postadres te nemen, en ik noem er nog een paar:

  1. Een getrouwde man heeft een minnares en ontvangt brieven van haar op zijn >postadres, die hij dan zelf gaat ophalen. Eens per jaar gaat hij met haar op wintersport. Zijn vrouw I>denkt dat hij voor zaken in Hong Kong is. Hij stuurt haar brieven, ter ondersteuning van zijn verhaal, via een postadresbedrijf in Hong Kong. Dit wordt remailing genoemd.

  2. Een getrouwde man denkt na over echtscheiding. Hij wil zich eerst oriënteren op de financiële gevolgen en neemt contact op met zijn advocaat. Hij heeft liever niet dat diens brieven op de zaak of aan huis geleverd worden en opent een postadres.

  3. Een man met een bankrekening in een belastingparadijs wil zijn rekening geheim houden voor de Nederlandse fiscus, en laat zich zijn bankafschriften e.d. toesturen via een postadres in een neutraal land. Op de nieuwe envelop zitten postzegels van Singapore i.p.v. Jersey of Liechtenstein.

  4. Klaas heeft twee zeer nieuwsgierige roddelkonten als buren. Hij verdenkt ze ervan regelmatig in zijn brievenbus te gluren om via de afzenders op de enveloppen meer over hem te weten te komen. Hij neemt een postadres voor zijn gevoelige post.

  5. Jan is een pacifist en weigert belasting te betalen waar vernietigingswapens mee worden gekocht. Hij leidt zijn postorderbedrijfje via een postadres over de grens, zodat hij uit het zicht van de fiscus blijft. Dit kan een hele tijd goed gaan.

  6. Henk zit in de bijstand en overweegt een bedrijfje te beginnen. Hij wil eerst weten of er überhaupt geld in zit, voordat hij alle instanties op de hoogte stelt. Dit scheelt hem een hoop bureaucratische rompslomp. Voor alle zekerheid opent hij een postadres voor zijn bedrijf.

  7. Johan staat op het punt failliet verklaard te worden. Al zijn post wordt dan automatisch doorgestuurd naar de curator. Hij opent tijdig een postadres.

Zoveel mensen zoveel zinnen. Ieder zal zo zijn eigen redenen hebben om een postadres te openen. Er zullen vele toepassingen zijn die hier niet genoemd worden.

Veiligheid

Het niveau van anonimiteit en veiligheid is afhankelijk van het doel van het postadres. Een postadres is anoniemer dan het huisadres. Een volgende stap is dat het postadresbedrijf niet uw werkelijke verblijfplaats weet. Het postadresbedrijf wil doorgaans uw adres weten. U geeft dan het adres op van een ander postadres met het verzoek daar geen post heen te sturen, maar vast te houden tot nadere orders. Een volgende stap is dat men ook uw naam niet kent. En op het hoogste niveau is er ook geen enkel papierenspoor tussen u en het postadres. Geen spoor via betalingsopdrachten aan uw bank of creditcardmaatschappij, maar bijvoorbeeld ook niet via uw telefoon. De PTT houdt bij welke nummers er gedraaid zijn en op de hotelnota staan ook uw telefoontjes vermeld. Veiliger is gebruik te maken van een publieke telefooncel. Discreet gebruik maken van uw eigen telefoon is mogelijk middels zogenaamde call-back systemen. Deze systemen zijn recentelijk erg sterk opgekomen als antwoord op de hoge internationale tarieven van de landelijke PTT's. Stel, u wilt bellen met uw postadresbedrijf in België. U draait het nummer van een computer in de VS. Zonder dat de computer opneemt legt u de hoorn op de haak. De computer belt u binnen 20 seconden terug, u neemt op en draait het nummer van het bedrijf in België. U betaalt het telefoonbedrijf in Amerika. De Nederlandse PTT registreert niets, zelfs niet het nummer van het telefoonbedrijf in Amerika. Dit is ook handig als u uw bank in Liechtenstein wilt bellen, en het is nog goedkoper ook. Het is sneu te moeten toegeven, maar we leven in tijden dat gewone mensen veel van beroepsmisdadigers kunnen leren.

De veiligheidsvoorzieningen kunnen -met de nodige kosten- bijna oneindig worden opgevoerd totdat iemand werkelijk het leven leidt van een misdadiger of een spion. Gewone mensen overkomt dat niet, denkt u? Wat dacht u van kinderontvoering? Gebeurt zo'n 130 keer per jaar. Gewone brave huisvaders en een enkele moeder, die flink gefrustreerd raken van ons rechtssysteem. Niet de lusten, wel de lasten. Niet de kinderen zien, wel elke maand alimentatie dokken. Kinderontvoerders kunnen ook hun voordeel doen met verschillen in nationale wetgeving. Zo worden kinderen bij echtscheiding in Arabische landen automatisch toegewezen aan de vader. Dergelijke landen zijn zeer terughoudend met het tegemoet komen aan uitleveringsverzoeken. Als een vader met kind ergens toevlucht heeft gevonden, kan hij, als hij toch tot een vergelijk wil komen met zijn ex, contact onderhouden via meerdere postadressen. Hij stuurt zijn brief bijvoorbeeld eerst naar Canada, vandaar wordt hij doorgezonden naar Singapore. Van Singapore gaat de brief naar Amsterdam. Brieven van zijn ex of haar advocaat volgen de omgekeerde route en komen uiteindelijk aan bij een hotel, waar hij natuurlijk niet logeert. Een vastberaden speurder kan zijn onderzoek beginnen in Singapore, vervolgens verwacht hij de gezochte in Canada aan te treffen, etc. Een goed postadresbedrijf geeft alleen gegevens af op een gerechtelijk bevel. De speurders zijn dus wel even bezig en de voortvluchtige vader heeft tijd zat om nieuwe maatregelen te treffen. Een treffend voorbeeld is in dit geval een zaak die een paar jaar geleden de voorpagina's van de landelijke kranten haalde. Een hoge Novib-ambtenaar had zijn kinderen ontvoerd. Hij had onderdak gevonden bij een vriend in Brazilië en bleef contact onderhouden met vrienden en kennissen in Nederland. Ondernemende detectives hengelden post uit brievenbussen en achterhaalden zo de verblijfplaats van de kidnapper. Deze Novib-ambtenaar had duidelijk niet dit artikel gelezen.

De toekomst is onzeker en ik raad dan ook aan altijd één veiligheidsniveau hoger te zitten dan u noodzakelijk acht. Dat betekent dat u alleen die post op u huisadres ontvangt, die bijna iedere Nederlander krijgt. Bijvoorbeeld bankafschriften van één rekening kunt u thuis ontvangen. Afschriften van een tweede of derde rekening komen dan op het postadres. Een krant op het postadres ontvangen is wel erg vermoeiend, maar een week- of maandblad kan weer wel. Voor nieuwsgierige buren en postbodes bent u de meest kleurloze persoon die er bestaat. En dat is precies de bedoeling. Voor het opvragen van informatie gebruik ik altijd een alter ego omdat je tot in lengte van dagen in een bestand blijft zitten dat regelmatig doorverkocht wordt. Wil ik ergens gebruik van maken, waarbij nodig is dat mijn werkelijke identiteit onthuld wordt, dan vraag ik de informatie nogmaals aan en ditmaal op de echte naam en adres.

Tenslotte

Sinds de Tweede Wereldoorlog is door allerlei overheidsmaatregelen -hoge belasting op arbeid en winst, milieuvoorschriften, importbeperkingen, etc.- de multinationale onderneming ontstaan. De produktie verplaatste zich naar landen waar arbeid minder belast wordt: de lage lonen landen. Goederenstromen gaan langs belastingparadijzen om de winstbelasting te ontlopen. De holdingvennootschappen zijn weer in andere belastingparadijzen gevestigd, o.a. in Nederland. Een logisch vervolg op deze ontwikkeling is letterlijk de multinationale mens: de man of vrouw met meerdere nationaliteiten, die zijn activiteiten spreidt over die landen, waar ze het meest profijtelijk zijn. Deze manier van leven is geschikt voor iedereen die geen loonslaaf is: zakenlieden, vrije beroepen, ondernemers, etc. Zelfs loonslaven kunnen hun positie aanzienlijk verbeteren door in het buitenland een baan te zoeken. Klassieke PT-landen zijn Frankrijk en Italië. De overheden daar zijn dermate incompetent dat de burgers grotendeels hun eigen gang kunnen gaan. De nieuwe PT-landen vind je in Oost-Europa. In Polen loopt bijna geen mens rond die niet naast zijn officiële baan er een zwarte baan bij heeft. Er bestaan daar complete zwarte privéklinieken. Mogelijkheden genoeg voor de jonge PT in spé.

De auteur waardeert op- of aanmerkingen.
Stuur ze naar Anton Peeters


This document was created with the assistance of
WebMania!™ 2.0a (Unregistered) - ©1995,96,97 Q&D Software Development - http://www.q-d.com